Ο γύρος του κόσμου μέσα από τα κοσμήματα

Αν κάποιος ξεκρεμάσει την πολυπολιτισμική ταπετσαρία του κόσμου από τον τοίχο της δικής του ζωής, και την τυλίξει γύρω του σα να είναι κουβέρτα, θα βρεθεί ξαφνικά στα χιλιάδες μέρη της Γης. Θα είναι σα να τυλίγεται με όλες τις δυνάμεις που συνθέτουν το θνητό μας σύμπαν, και αν καταφέρει να τις απορροφήσει, ίσως γίνει ένα αστέρι πάνω από όλους τους γνωστούς και άγνωστους τόπους.

Ο κόσμος μας, χωρισμένος σε 5 ηπείρους, θα μπορούσε από ψηλά να μοιάζει με πολύτιμο λίθο με 5 κρυστάλλους μέσα από τους οποίους διαχέεται το φως και βγαίνει κάθε φορά σε άλλο σχήμα.
Στην ταπετσαρία του παγκόσμιου πολιτισμού, αντανακλώνται τα διαφορετικά σχήματα χαραγμένα πάνω σε πολύτιμα μέταλλα, και μόνο αν τα δούμε όλα, καταλαβαίνουμε από πού προήλθε το φως τους.

Στα κοσμήματα του κόσμου βρίσκεται η μαγεία του σύμπαντος, κι εμείς ρίξαμε μια κλεφτή ματιά πάνω από τους γιγάντιους τοίχους που τα διαχωρίζουν.

Σε ένα πορτοκαλί και ροδοκόκκινο φόντο, όμοιο με καυτή άμμο, είναι καρφιτσωμένα τα αφρικανικά κοσμήματα. Αποτελούνται από χάντρες, κοχύλια, πέτρες και μέταλλα και μας μιλούν μέσα από τα τολμηρά και περίπλοκά τους σχέδια για την ησυχία της ερήμου. Γιορτάζουν τις φυλετικές αφρικανικές παραδόσεις, μας υπενθυμίζουν τις πνευματικές τους πεποιθήσεις και διασφαλίζουν πως θα γνωρίσουμε την κοινωνική δομή της φυλής τους. 
Οι πολύχρωμες χάντρες κυλούν ελεύθερες και καταλήγουν τελικά εκεί που θέλουν: σε περιδέραια και βραχιόλια, ποδιές ή ακόμα και σε σκούρα, επιβλητικά μαλλιά, δίνοντάς τους τη χαριστική νότα της τελειότητας. 

Μια κόκκινη χάντρα, ωστόσο έκανε ολόκληρο ταξίδι από την Κένυα για να περηφανευτεί για τη γενναιότητα και τη δύναμή της, ενώ μία μπλε τη συνάντησε στο δρόμο από την Τανζανία και της είπε να μας μεταφέρει πως εκείνη συμβολίζει την ενέργεια και τη διατροφή. 
Και τελευταία και καταϊδρωμένη, έφτασε η πράσινη χάντρα κουβαλώντας στην πλάτη της την υγεία και τη γη των Μασάι.

Έπειτα, κάπου στη Νιγηρία, ανάμεσα στο λαό Γιορούμπα, διαδόθηκε η έρευνα μας κι εκείνοι θέλησαν να μοιραστούν πως λατρεύουν τα σκουλαρίκια και τα περιδέραια από μπρούτζο και ορείχαλκο, αλλά και πως τα κοχύλια cowrie συμβολίζουν τη γονιμότητα, τον πλούτο και την προστασία. Μας ψιθύρισαν πως πρόκειται για κοχύλια που συχνά ενσωματώνονται σε κοσμήματα που φοριούνται κατά τη διάρκεια σημαντικών τελετών, πριν μας αποχαιρετήσουν.

Κι εμείς συνεχίσαμε την περιπλάνησή μας στην πολιτισμική ταπετσαρία του κόσμου, σταματώντας κάπου στην Ινδία. Εκεί συναντήσαμε τεχνικά εργαλεία ηλικίας πάνω από 5.000 ετών, που αφού μας κέρασαν τσάι άρχισαν να μας μιλούν για τις πιο παραδοσιακές τεχνικές κατασκευής ινδικών κοσμημάτων.
Η «Kundan» προέρχεται από τις βασιλικές αυλές του Ρατζαστάν και του Γκουτζαράτ και επικεντρώνεται στην προσεγμένη τοποθέτηση πολύτιμων λίθων σε χρυσό πλαίσιο. Είναι η τεχνική που εμφανίστηκε μπροστά μας σαν ιέρεια, μιλώντας μας για νυφικά, τελετουργικές περιστάσεις, πλούτο και ευημερία.
Έπειτα, η «Meenakari», σα δροσερό κορίτσι γεμάτο ζωή, είναι η τεχνική που περιλαμβάνει το σμάλτο χρυσών ή ασημί επιφανειών με ζωηρά χρώματα και λεπτομερή μοτίβα. Της αρέσει να συνδυάζει λουλούδια με γεωμετρικά σχήματα και να τα διακοσμεί με πολύχρωμα σμάλτα, ενώ όσο χαριτωμένη είναι, άλλο τόσο απαιτεί αξιοσημείωτη ακρίβεια. Πάντως, εύκολα κάποιος μπορεί να την εντοπίσει σε βραχιόλια, περιδέραια και σκουλαρίκια.

Λίγο πριν τελειώσουμε το πεντανόστιμο μας τσάι, τα εργαλεία μας μίλησαν για τη «Mangalsutra», ένα απαραίτητο νυφικό στολίδι που είναι παραδοσιακά σύμβολο της οικογενειακής κατάστασης και της μακροχρόνιας ένωσης. Αποτελούμενο από ένα κολιέ μαύρης χάντρας με στολίδια χρυσού ή διαμαντιού, πιστεύεται ότι διώχνει το κακό μάτι και προστατεύει τον συζυγικό δεσμό. 
Με ευχές αγάπης αποχαιρετήσαμε τους φιλόξενούς μας αφηγητές και συνεχίσαμε.

Κάναμε ένα σύντομο πέρασμα από τις πατρίδες μας στην Ευρώπη, για ανεφοδιασμό.
Εκεί ωστόσο βρήκαμε κλειδαριές με μινιατούρες πορτρέτων, πένθιμα κοσμήματα και καρφίτσες με περίπλοκα σχέδια, από τη βικτωριανή εποχή και θυμηθήκαμε αυτή την τόσο σημαντική περίοδο στην ιστορία του κοσμήματος.

Άκρως ρομαντικά και συναισθηματικά κοσμήματα από χρυσό, ασήμι και ημιπολύτιμους λίθους, μας έδειξαν μοτίβα από λουλούδια, καρδιές και φίδια, που συμβολίζουν την αγάπη και την προστασία και χώθηκαν στις τσέπες μας για να τα πάρουμε μαζί μας.

Περάσαμε έτσι στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα όπου η περίοδος Art Nouveau εισήγαγε μια νέα εποχή δημιουργικότητας στο ευρωπαϊκό κόσμημα. Επικεντρωμένα στο θέμα της φύσης, τα κοσμήματα της εποχής ήταν έργα τέχνης και στολίδια από ρέουσες γραμμές, φυσικές φόρμες και όμορφα υλικά όπως το σμάλτο και το οπάλιο. Αφήσαμε στην ησυχία τους αυτά τα καινοτόμα και μαγευτικά κοσμήματα, γεμάτα δεξιοτεχνία και περίπλοκες λεπτομέρειες, και συνεχίσαμε το δρόμο μας με ελαφρύτερο βήμα.

Μπήκαμε στην εποχή Art Deco των δεκαετιών του 1920 και του 1930 και αντικρίσαμε το πάντρεμα του μοντερνισμού με τις γεωμετρικές μορφές των αρχαίων πολιτισμών. Μπροστά μας ξετυλίχθηκαν τολμηρά συμμετρικά σχέδια με νέα για την εποχή υλικά όπως η πλατίνα και ο βακελίτης, και avant-grande χαρακτήρα. Φύγαμε μαγεμένοι από τα εντυπωσιακά μοναδικά κομμάτια που ήταν διακοσμημένα με ζωντανούς πολύτιμους λίθους όπως ζαφείρια, σμαράγδια και όνυχα.

Και μέσα στην αγκαλιά της ταπετσαρίας μας ξανά απογειωθήκαμε ακολουθώντας την τροχιά του Ήλιου, με προορισμό την ξακουστή Ανατολή.
Ο αέρας μύριζε ιστορία, τέχνη και συμβολισμό και ξεκινήσαμε από την Ιαπωνία. Η τεχνική «Maki-e» είναι μία από τις πιο παραδοσιακές μορφές ιαπωνικής τέχνης και περιλαμβάνει τη χρήση βερνικιού με πασπαλισμένο χρυσό ή ασήμι σε σκόνη για τη δημιουργία περίπλοκων μοτίβων και εικόνων. 
Τα εμπνευσμένα από τη φύση θέματα όπως τα άνθη κερασιάς, οι γερανοί και τα κύματα, συντίθενται σε τέλειο συνδυασμό με το στοιχείο της απλότητας, βασικό συστατικό της ιαπωνικής κουλτούρας.
Ξαφνικά μας διέκοψε η δεύτερη ιαπωνική τεχνική, κάνοντας αισθητή την ύπαρξή της. Ακούγοντας στο όνομα «Mizuhiki», η αρχαία τέχνη του δεσίματος κόμπων άφησε για λίγο τις τελετουργικές εκδηλώσεις για να έρθει και να μας φέρει ευοίωνα μηνύματα αγάπης, ευημερίας και καλής τύχης. Μάθαμε έπειτα πως τα κορδόνια Mizuhiki, κατασκευασμένα από σφιχτά στριμμένο χαρτί, χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία περίπλοκων κόμπων και σχεδίων σε κοσμήματα όπως σκουλαρίκια και κολιέ.

Είχε έρθει όμως η ώρα να πάμε στην Κίνα, όπου πρώτος-πρώτος μας υποδέχθηκε ο νεφρίτης ή αλλιώς η «Πέτρα του Ουρανού», που αποτελεί κεντρικό στοιχείο των κινεζικών κοσμημάτων. Ήρθε στη μορφή φυλαχτού για να μας φέρει καλή τύχη και να διώξει τα κακά πνεύματα, ενώ από πίσω του ακολουθούσε ένα χρυσό μενταγιόν, δύο ασημένια σκουλαρίκια, και ένα μαργαριτάρι.
Σαν μητέρα των υλικών έπειτα, εμφανίστηκε η τεχνική «Jin Yin Hua», η τέχνη του φιλιγκράν σύμφωνα με την οποία λεπτές χρυσές ή ασημένιες κλωστές στρίβονται και συγκολλούνται για να δημιουργήσουν περίτεχνα σχέδια που μοιάζουν με δαντέλα. Κρατούσε στα χέρια της πανέμορφες φουρκέτες, σκουλαρίκια και καρφίτσες, επιδεικνύοντας τη σχολαστική δεξιοτεχνία της και την προσοχή της στη λεπτομέρεια.

Τελευταία στάση: Οι ινδιάνικες φυλές της Αμερικής! 
Βρεθήκαμε να καθόμαστε σε κορμούς δέντρων κυκλικά γύρω από τη φωτιά και να ανταλλάσσουμε ιστορίες ως την αυγή. Κάθε άνθρωπος, συνδεόμενος με ένα στοιχείο του φυσικού κόσμου, έφερε το κόσμημά του για να μας δείξει όσα δε λέγονται. 
Πρωταγωνιστικό ρόλο στη συζήτηση βέβαια είχε ο πολύτιμος λίθος τουρκουάζ. Καθόταν ανάμεσά μας σιωπηλός μα άκρως απαραίτητος, ιερό αντικείμενο που πρεσβεύει την προστασία και χαμογελάει καθώς ξέρει πως μπορεί να θεραπεύσει όποιον το χρειαστεί.

Οι ζωντανές μπλε και πράσινες αποχρώσεις της πέτρας θυμίζουν ουρανό και νερό, συμβολίζοντας τη ζωή και την ανανέωση. Το τιρκουάζ συχνά τοποθετείται σε ασήμι για να δημιουργήσει εντυπωσιακά κολιέ, δαχτυλίδια και βραχιόλια που είναι τόσο όμορφα όσο και πνευματικά σημαντικά.
Το ασήμι βέβαια, δεν έλειπε από τον κύκλο μας, καθώς εμφανίστηκε σε περίπλοκες μορφές όπως αιχμές βελών, φτερά και ζώα, καθεμία από τις οποίες συμβολίζει συγκεκριμένες έννοιες που σχετίζονται με την προστασία, τη σοφία και τη σύνδεση με τον φυσικό κόσμο.

Παραδίπλα βρισκόταν μία παρέα από χάντρες κατασκευασμένες από υλικά όπως γυαλί, κόκκαλα και κελύφη, που περηφανεύονταν την ιδιότητά τους να δημιουργούν περίτεχνα μοτίβα και σχέδια. Η φυλή των Sioux είναι γνωστή για τα περιδέραια με χάντρες, τα μοκασίνια και τα ρούχα τους, τα οποία συχνά ενσωματώνουν ζωντανά χρώματα και γεωμετρικά μοτίβα. Κάθε σχέδιο με χάντρες μπορεί να φέρει βαθύ πολιτιστικό συμβολισμό, αντικατοπτρίζοντας την ταυτότητα της φυλής, τις ιστορίες και τις τελετές.

Όμως τη μεγαλύτερη εντύπωση σε αυτή την όμορφη παρέα έκαναν τα φτερά, τα οποία απέπνεαν πνευματική σημασία στους συνδυασμούς τους με τα κοσμήματα. Τα φτερά συμβολίζουν την τιμή, τη γενναιότητα και τη σύνδεση με το θείο. Τα πουπουλένια σκουλαρίκια, τα φτερά στα μαλλιά και τα περιδέραια, φοριούνται συχνά κατά τη διάρκεια θρησκευτικών και τελετουργικών εκδηλώσεων, ενισχύοντας τη σύνδεση όποιου τα φορά με την πολιτιστική κληρονομιά και τις πνευματικές του πεποιθήσεις. 

Θα σας αποκαλύψουμε ότι μετά από αυτή την εμπειρία δεν μπορούσαμε να μη πάρουμε μαζί μας κι εμείς, τα δικά μας πουπουλένια σκουλαρίκια, που σίγουρα έκαναν το ταξίδι της επιστροφής να μοιάζει περισσότερο ανάλαφρο.

Τώρα, αφού έχουμε πια επιστρέψει μέσα στους τοίχους της γνώριμης μας ζωής, θα καρφιτσώσουμε πάλι την ταπετσαρία του κόσμου που μας ταξίδεψε, κρατώντας πάντα κάτω από το μαξιλάρι μας όσα μπορέσαμε να πάρουμε από τη διαδρομή. Το σίγουρο είναι, πως δε θα ξανακοιτάξουμε ποτέ ένα κόσμημα με τον ίδιο τρόπο, παρά θα χαμογελάμε συνωμοτικά σε κάθε αντανάκλαση που θα κάνει πάνω του το φως.