Ένα μικρό θαύμα στο χέρι

«Κάθε ρολόι έχει μέσα του ζωή, μία καρδιά που πάλλεται»

δηλώνει ο Αλέξανδρος Καλουστιάν ωρολογοποιός και συνιδιοκτήτης των καταστημάτων «KALOUSTIAN». 

Συνέντευξη στην Κατερίνα Σπανούδη

Τα αδέρφια Αλέξανδρος και Αρτέμιος Καλούστιαν ξεκίνησαν το ταξίδι τους το 1993, ιδρύοντας ένα μικρό εργαστήριο ωρολογοποιίας. Σήμερα, μετά από περισσότερα από 30 χρόνια, έχουν δημιουργηθεί τρία καταστήματα που προσφέρουν ολοκληρωμένες λύσεις στους τομείς των πωλήσεων, του service και της συντήρησης ρολογιών, καθώς και της εκπαίδευσης. Στις παρακάτω σελίδες, παρατίθενται όσα μοιράστηκε μαζί μας ο κύριος Καλουστιάν, για το αντικείμενο με το οποίο έχει ασχοληθεί στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του: τα ρολόγια. 
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι διαφορετικοί μηχανισμοί των ρολογιών, που διαμορφώνουν τις κατηγορίες του κάθε είδους, είναι εξίσου μοναδικοί και διαχρονικοί, και εξυπηρετούν άλλες κάθε φορά ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς. Μας μίλησε αναλυτικά για την ιστορική πορεία και τη δημιουργία των διαφορετικών ειδών των ρολογιών.

Μηχανικά / κουρδιστά ρολόγια – Κειμήλια από την αρχή μέτρησης του χρόνου
Μετά τα ηλιακά ρολόγια και τις κλεψύδρες, που ήταν οι τρόποι μέτρησης του χρόνου στην αρχαιότητα, εμφανίστηκαν κάπου στο 1700 τα πρώτα ατομικά ρολόγια: τα κουρδιστά ρολόγια τσέπης. Αυτά, αρχικά κούρδιζαν με ένα ειδικό κλειδάκι, ενώ αργότερα εφευρέθηκε ένας μηχανισμός το λεγόμενο «remontoire», όπως ανέφερε ο κος Καλουστιάν, που ουσιαστικά είναι ένα άξονας στο πλάι του καντράν που βγαίνει έξω και μπορούμε να ρυθμίζουμε την ώρα. Τα κουρδιστά ρολόγια είναι πιο σπάνια στην εποχή μας και χρειάζονται κούρδισμα συνήθως μία φορά τη μέρα ή κάποια πιο εξελιγμένα μοντέλα κάθε 60 με 80 ώρες. Επίσης, η ακρίβειά τους έχει κάποιες αποκλίσεις με ένα μέσο όρο 3 λεπτών ανά μήνα, όμως πρόκειται για ρολόγια που μπορούν να αποτελέσουν κειμήλια, καθώς με τις κατάλληλες συντηρήσεις μπορούν να ζήσουν για πολλές γενιές.

Στα χρόνια που ακολούθησαν τη δημιουργία των κουρδιστών ρολογιών, οι βιομηχανίες πειραματίστηκαν με καινοτομίες και μικρο-αλλαγές. Για παράδειγμα, στις αρχές του 20ου αιώνα τα ρολόγια τσέπης άρχισαν να φοριούνται και στο χέρι, με τη χρήση ενός κορδονιού, ενώ η Rolex ήταν η πρώτη εταιρεία που κατασκεύασε ένα αδιάβροχο, συμπαγές ρολόι, φέρνοντας μεγάλες αλλαγές στον κόσμο της ωρολογοποιίας.

Μηχανικά / Αυτόματα ρολόγια – Η vintage επιλογή για τους λάτρεις της νοσταλγίας
Κατά τη δεκαετία του ’50 εφευρέθηκε ο αυτόματος μηχανισμός, ο οποίος αποδέσμευσε τους χρήστες από την έγνοια του κουρδίσματος. Ο κος Καλουστιάν μας εξήγησε πως τα αυτόματα ρολόγια κουρδίζονται μέσα από την κίνηση του χεριού, δηλαδή όσο είναι φορεμένα, «παίρνουν ζωή» από την κίνηση του καρπού, ενώ αν μείνουν αφόρετα για παραπάνω από 24 ώρες, σταματάνε. Μάλιστα, σήμερα υπάρχουν ειδικές θήκες με κινούμενη βάση, για να μην αποφορτίζεται ποτέ ένα αυτόματο ρολόι. Μας είπε επίσης πως τα αυτόματα ρολόγια, όπως και τα κουρδιστά έχουν κάποιες αποκλίσεις στη μέτρηση χρόνου, όμως με τις κατάλληλες συντηρήσεις μπορούν να περάσουν στην επόμενη γενιά.

Ψηφιακά ρολόγια – Μία λίγο διαφορετική οπτική
Σε επόμενο χρόνο, τη δεκαετία του ’60 δημιουργήθηκαν τα ψηφιακά ρολόγια, τα λεγόμενα lcd, που έλεγαν την ώρα μέσα από αριθμούς που εμφανίζονταν στην οθόνη.  Ψηφιακά ρολόγια εξακολουθούν επίσης να υπάρχουν, αλλά βρίσκουν απήχηση σε συγκεκριμένο κοινό, καθώς είναι μία ιδιαίτερη κατηγορία που δε συνδέεται με το μηχανισμό και τους δείκτες των πιο παραδοσιακών ρολογιών, όπως μας εξήγησε ο κύριος Καλουστιάν.

Ρολόγια μπαταρίας / quartz– Η μεγάλη επανάσταση
Έπειτα μας μίλησε για τη μεγάλη επανάσταση στη βιομηχανία των ρολογιών, κατά τη δεκαετία του ’70, όταν οι Ιάπωνες ανακάλυψαν τα ρολόγια quartz. Πιο αναλυτικά, αυτό που έκαναν είναι ότι ουσιαστικά χρησιμοποίησαν αντί για μηχανική, ηλεκτρική ενέργεια μέσω μιας μπαταρίας. Δηλαδή, μέσω ενός κυκλώματος και ενός ταλαντωτή (το  quartz είναι ταλαντωτής, χαλαζίας) μετέτρεψαν την ηλεκτρική ενέργεια της μπαταρίας σε ηλεκτρομαγνητική, η οποία  μέσω ενός ρότορα και ενός στάτορα προκαλεί την περιστροφή ενός μαγνήτη, που έπειτα γυρίζει όλες τις ρόδες και τελικά τους δείκτες.

Πρόκειται για ένα μηχανισμό που δουλεύει ασταμάτητα με μία μπαταρία που έχει ζωή για κάποια χρόνια, μας απαλλάσσει εντελώς από τη δική μας παρέμβαση, αλλά το σπουδαιότερο είναι ότι έχει τεράστια ακρίβεια, χωρίς αποκλίσεις στο χρόνο, σύμφωνα με τον κο Καλουστιάν.
Ταυτόχρονα, τα quartz έγιναν τα πρώτα ρολόγια, που ήταν πολύ προσιτά στους καταναλωτές, φέρνοντας επανάσταση στο κόστος κατασκευής, αλλά και στην ακρίβεια μέτρησης του χρόνου. Αυτό έφερε μία μεγάλη αναδιάταξη στην ελβετική ωρολογοποιία, με κίνδυνο την εποχή εκείνη να κλείσουν πολλά εργοστάσια και βιοτεχνίες. Τα ρολόγια quartz, είναι μέχρι και σήμερα ίσως το πιο προσιτό είδος, με μεγάλη ακρίβεια και χαμηλό κόστος.

Επίσης, ο κος Καλουστιάν μας είπε ότι μετά το ’80 εμφανίστηκε μία νέα τάση έμφασης στο σχεδιασμό των ρολογιών, ως επί των πλείστων των quarts, και εμφανίστηκαν τα ρολόγια fashion. Αυτά προήλθαν κυρίως από μάρκες που ασχολούνταν με τη μόδα και το σχεδιασμό ρούχων, και δέχτηκαν μία έκρηξη αγάπης από τους καταναλωτές. Τα ρολόγια fashion δε χρησιμοποιούν δικά τους μέσα και μηχανισμούς, αλλά ασχολούνται μόνο με το design των ρολογιών και σήμερα εξακολουθούν να είναι πολύ διαδεδομένα.

Την επανάσταση των ρολογιών quartz και των fashion, ακολούθησαν πολλές αλλαγές στη βιομηχανία ρολογιών, σύμφωνα με τον κο Καλουστιάν. Άρχισαν να δημιουργούνται εταιρείες που εξειδικεύονταν πιο πολύ στις μηχανές και λιγότερο ή και καθόλου στα ρολόγια. Έτσι, τα πιο προσιτά και ευρείας κατανάλωσης ρολόγια άρχισαν να έχουν τυποποιημένους μηχανισμούς με κάποιες μικροδιαφορές μεταξύ τους και σε κάποια πιο ακριβά υπήρχαν περισσότερες βελτιστοποιήσεις στη μηχανή. Επίσης παράλληλα εξακολουθούσε να αναπτύσσεται και η υψηλή ωρολογοποιΐα, η οποία αν και υπήρχε από το 18ο αιώνα, δεν έπαυε να πρωτοτυπεί και να προσθέτει πολυπλοκότητες στα ρολόγια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Patek Philipp, που πρωτοτύπησε κατορθώνοντας να κατασκευάσει ένα χρονογράφο που μετρά δύο χρόνους ταυτόχρονα. Τέτοιες καινοτομίες, σε συνδυασμό με την ποιότητα των υλικών, είναι τα συστατικά που διακρίνουν την υψηλή ωρολογοποιία σαν μοναδική κατηγορία, όπως μας εξήγησε ο κος Καλουστιάν.

Ρολόγια οικολογικού μηχανισμού (eco drive, solar)
Μία άλλη πρόσφατη καινοτομία, στην κατηγορία των πιο προσιτών ρολογιών, είναι ο οικολογικός μηχανισμός. Ο κος Καλουστιάν μας είπε πως τα ρολόγια οικολογικού μηχανισμού δεν έχουν μπαταρία αλλά αντίθετα διαθέτουν έναν πυκνωτή που λειτουργεί σα φωτοβολταϊκό. Συλλέγει δηλαδή ενέργεια από το φυσικό φως. Αν αυτού του τύπου τα ρολόγια κλειστούν σε ένα σκοτεινό περιβάλλον, μπορεί να σταματήσουν, ωστόσο μόλις εκτεθούν στο φως ξανά ξεκινούν. Παραδείγματα τέτοιων ρολογιών είναι τα eco-drive της Citizen και τα solar της Seiko.

Smart Watches
Τελευταία στην πορεία της ιστορίας, φτάνουν τα smart watches, τα οποία σύμφωνα με τον κύριο Καλουστιάν δε θεωρούνται ακριβώς ρολόγια, αλλά περισσότερο gadgets. Γενικότερα, όπως μας είπε ο ίδιος, η τάση του smart watch τείνει να βρει και αυτή τη θέση της, που είναι χαμηλότερη από αυτή του κλασσικού ρολογιού, ή καλύτερα που δε συγκρίνεται με αυτό. Τα smart watches, προσφέρουν πολλές πρακτικές λειτουργίες, που θα μπορούσαν ίσως να συγκριθούν με ένα «κινητό χειρός», παρά με ένα ρολόι και ο κύριος Καλουστιάν μας είπε πως σιγά σιγά θα βρουν και αυτά τη θέση που τους αναλογεί στην αγορά.

Συμπερασματικά, κάθε κατηγορία ρολογιού κρύβει από πίσω της κάτι συναρπαστικό και κάτι ζωντανό. Με ένα τρόπο, τα θαύματα αυτά που ονομάζουμε ρολόγια, δεν είναι απλώς αξεσουάρ ή χρηστικά αντικείμενα που μας λένε την ώρα. Είναι ζωντανοί οργανισμοί, που ανασαίνουν και η αξία τους έγκειται ακριβώς σε αυτή τους την ιδιότητα: τη ζωντάνια, την ύπαρξή τους στο εδώ και τώρα και την ικανότητα να μας επαναφέρουν και εμάς στο παρόν μας. Με διαφοροποιήσεις στην τιμή που εξαρτώνται κυρίως από τη μάρκα, την πολυπλοκότητα των ιδιοτήτων αλλά και τα υλικά κατασκευής, οι επιλογές ρολογιών είναι άπειρες και κάθε μία από αυτές ξεχωριστή!

Γιατί, τελικά, τα ρολόγια είναι συντροφιά, μας ψιθυρίζουν αδιάκοπα στιγμές και, φυσικά, ομορφαίνουν τις εμφανίσεις μας!