Τα μετρητά όχι μόνο αντέχουν στην Ευρωζώνη, αλλά ζουν και βασιλεύουν

Η Βουλγαρία αναμένεται, καλώς εχόντων των πραγμάτων, να είναι το 21ο μέλος της Ευρωζώνης, είτε από την 1η Ιουλίου του 2025, το νωρίτερο, είτε, το πιθανότερο, από 1ης Ιανουαρίου του 2026, καθώς οι μελλοντικοί της εταίροι στο κλειστό club του ευρώ έχουν ισχυρές ενστάσεις για την προοπτική των δημοσιονομικών της, ιδίως την επίδραση σε αυτά της επικίνδυνης αναζωπύρωσης του πληθωρισμού στη χώρα. Η προετοιμασία των γειτόνων ωστόσο, συνεχίζεται με αδιάκοπους ρυθμούς σε όλα τα επίπεδα. Με ένα σημαντικό τεχνικό αλλά και λειτουργικό θέμα, αυτό του εφοδιασμού της κεντρικής τράπεζας της και των εγχώριων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με επαρκείς ποσότητες χαρτονομισμάτων και κερμάτων ευρώ να έχει ήδη δρομολογηθεί.

Η είδηση της περασμένης εβδομάδας είναι ότι για την ομαλή της ένταξη στο νέο νόμισμα, η Βουλγαρία θα χρειαστεί να θέσει σε κυκλοφορία 520 τόνους τραπεζογραμματίων ευρώ, που ισοδυναμούν με 25 γεμάτα φορτηγά-νταλίκες, ενώ η ποσότητα των κερμάτων ευρώ θα φτάσει τους 3.600 τόνους ή 181 αντίστοιχα φορτηγά, σύμφωνα με την επίσημη εκτίμηση του επικεφαλής ταμία της Βουλγαρικής Εθνικής Τράπεζας (BNB) Στέφαν Τζβέτκοφ.

Μικρό μέρος 
Αυτά βέβαια, θα αποτελούν ένα μικρό μέρος της συνολικής αξίας “ζεστών” μετρητών στην Ευρωζώνη, καθώς αυτή την ώρα βρίσκονται σε κυκλοφορία στις 20 χώρες πάνω από 29 δισεκατομμύρια τραπεζογραμμάτια ευρώ με συνολική αξία άνω του 1,5 τρισ. ευρώ.
Σχεδόν διπλάσια από εκείνα που είχαν εκδοθεί για την εισαγωγή του ευρώ, την 1η Ιανουαρίου 2002. Τότε, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) είχε συντονίσει και ελέγξει την παραγωγή τραπεζογραμματίων σε 15 εκτυπωτικές μονάδες, εγκατεστημένες σε διάφορες χώρες της ΕΕ. Η παραγωγή τους ξεκίνησε τρία χρόνια νωρίτερα, από το 1999. Και την Πρωτοχρονιά του 2002 ήταν έτοιμο το αρχικό αναγκαίο απόθεμα των 14,89 δισεκατομμυρίων τραπεζογραμματίων, συμπεριλαμβανομένων των εφεδρικών αποθεμάτων, για τις 12 χώρες που συνέστησαν τον αρχικό πυρήνα των μελών της Ευρωζώνης. 3,155 δισ. χαρτονομίσματα των 5 ευρώ, 3,221 δισ. των 10 ευρώ, 3,406 δισ. των 20 ευρώ, 3,283 δισ. των 50 ευρώ, 1,231 δισ. των 100 ευρώ, 223 εκατ. των 200 ευρώ και 371 εκατ. των 500 ευρώ.
Τα 14,89 δισ. αυτά τραπεζογραμμάτια είχαν συνολική ονομαστική αξία 633 δισ. ευρώ και αν τοποθετούνταν το ένα πίσω από το άλλο, θα κάλυπταν την απόσταση από τη Γη στη Σελήνη πέντε φορές περίπου, όπως επισημάνθηκε τότε σε ανακοίνωση της ΕΚΤ. Το Δ.Σ. της οποίας ενέκρινε αργότερα την παραγωγή μιας πρόσθετης ποσότητας 1,91 δισ. τραπεζογραμματίων. Εξάλλου, περί τα 52 δισεκατομμύρια κέρματα του ευρώ, συνολικής αξίας 15,75 δισ. ευρώ, κόπηκαν σε 16 ευρωπαϊκά νομισματοκοπεία και χρησιμοποιήθηκαν 250.000 τόνοι μετάλλου.
Αυτό το κεντρικό απόθεμα προοριζόταν για την αντιμετώπιση του όποιου προβλήματος στην ομαλή μετάβαση στο νέο νόμισμα. Επρόκειτο, χωρίς αμφιβολία, για τη μεγαλύτερη νομισματική μετάβαση που έγινε παγκοσμίως.
Κάθε εθνική κεντρική τράπεζα ήταν υπεύθυνη να ορίσει τον τόπο εκτύπωσης της απαραίτητης αρχικής ποσότητας τραπεζογραμματίων για την αντίστοιχη χώρα και κάθε κράτος-μέλος να ορίσει τις αντίστοιχες ποσότητες κερμάτων. Για τις ανάγκες της χώρας μας, η Τράπεζα της Ελλάδος ενέκρινε την παραγωγή 617 εκατομμυρίων τραπεζογραμματίων ευρώ.

Απόσυρση και περίοδος διπλής κυκλοφορίας
Σύμφωνα με τον Τσβέτκοβ, τα βουλγαρικά τραπεζογραμμάτια λέβα που θα πρέπει να αποσυρθούν από την κυκλοφορία και θα αντικατασταθούν από τα αντίστοιχα του ευρώ ανέρχονται σε 642 τόνους. Θα χωρούσαν σε 32 φορτηγά, που αν παρατάσσονταν, θα καταλάμβαναν πέντε γήπεδα ποδοσφαίρου. Ενώ για τα κυκλοφορούντα σήμερα κέρματα λέβα, αντιστοίχως θα απαιτούνταν άλλα 378 φορτηγά, που θα σχημάτιζαν γραμμή μήκους 6,8 χιλιομέτρων.
Σήμερα κυκλοφορούν 604 εκατομμύρια βουλγαρικά τραπεζογραμμάτια, συνολικής αξίας 29,7 δισ. λέβα, ενώ ο αριθμός των βουλγαρικών κερμάτων σε κυκλοφορία είναι 3,3 δισ. και η συνολική αξία τους φτάνει 615 εκατομμυρίων BGN, με ισοτιμία 1 λέβα=0,51 ευρώ. Εννοείται πως και στη Βουλγαρία, όπως συνέβη σε όλες τις άλλες χώρες της Ευρωζώνης, ιδρυτικά μέλη της ή που εντάχθηκαν αργότερα, θα υπάρξει περίοδος διπλής κυκλοφορίας μετά την υιοθέτηση του ευρώ. Στην περίπτωση των γειτόνων μας αυτή θα διαρκέσει ένα μήνα, όπου στις εγχώριες συναλλαγές θα γίνονται δεκτά και τα δυο νομίσματα, ευρώ και λέβα. Μετά, για έξι μήνες, το λέβα θα μπορεί να ανταλλάσσεται σε τράπεζες και βουλγαρικά ταχυδρομεία χωρίς καμία χρέωση.
Επί εισαγωγής του ευρώ, 1η Ιανουαρίου 2002, στην Ελλάδα, όπως και στις άλλες 11 τότε χώρες-μέλη της νέας οικονομικής και νομισματικής Ένωσης, το μεταβατικό διάστημα ήταν δίμηνο. Μέχρι τις 3 Ιανουαρίου 2002, 96% όλων των ΑΤΝs στην Ευρωζώνη παρείχαν τραπεζογραμμάτια ευρώ. Στην Ελλάδα εφοδιάστηκαν με τα νέα νομίσματα και τραπεζογραμμάτια αρχικά 3.233 υποκαταστήματα τραπεζών και των ΕΛΤΑ.

Τα εθνικά χαρτονομίσματα και τα κέρματα των δραχμών έπαψαν να αποτελούν το νόμιμο χρήμα από την 1η Μαρτίου. Η περίοδος ανταλλαγής κερμάτων δραχμών με ευρώ από την Τράπεζα της Ελλάδος και τις ΔΟΥ, με την ισοτιμία του 1 ευρώ έναντι 340,75 δραχμών, έληξε την 1η Μαρτίου 2004. Ενώ την 1η Μαρτίου 2012 έληξε και η περίοδος ανταλλαγής τραπεζογραμματίων δραχμών με ευρώ από την ΤτΕ.

Δραχμές αξίας σχεδόν μισού δισ. ευρώ σε σεντούκια
Ωστόσο, φαίνεται πως αρκετοί Έλληνες είτε για λόγους συμβολικούς και συναισθηματικούς είτε επειδή θεώρησαν ότι τα παλιά κατοστάρικα, χιλιάρικα, πεντοχίλιαρα ή και κέρματα της περιόδου της δραχμής, πιθανότατα θα αποκτούσαν συλλεκτική αξία στο μέλλον και ενδεχομένως να μπορούσαν να αποφέρουν κάποιο σημαντικό έσοδο στον κάτοχό τους, προτίμησαν να τα φυλάξουν στα “σεντούκια”.

Η αξία τους φτάνει περίπου το μισό δισ. ευρώ, για την ακρίβεια 477,8 εκατομμύρια ευρώ ή αλλιώς 163 δισ. δραχμές περίπου, σύμφωνα με στοιχεία που απέδωσε σε ελληνικές τραπεζικές πηγές προδιετίας το Bloomberg. Πολλοί βεβαίως, πιστεύουν πως οι “φυλαγμένες δραχμές” είναι πολύ περισσότερες, η αξία τους είναι αρκετά μεγαλύτερη, όμως κανείς δεν είναι σε θέση να την προσδιορίσει έστω με σχετική ακρίβεια.

Παρόμοια πάντως, συμπεριφέρθηκαν και οι άλλοι Ευρωπαίοι. Σήμερα, εθνικά νομίσματα συνολικής αξίας 13,5 δισεκατομμυρίων ευρώ παραμένουν κρυμμένα σε σεντούκια, αποθήκες και αλλού. Από αυτά, το ποσό που μπορεί και σήμερα να ανταλλαχθεί στις κεντρικές τράπεζες φτάνει τα 8,5 δισ. Όπως τα παλαιά γερμανικά μάρκα, που διατηρούν στην κατοχή τους οι Γερμανοί, θα γίνονται δεκτά από την Bundesbank απεριορίστως.

Το ίδιο ισχύει επίσης, για το βελγικό φράγκο, το αυστριακό σελίνι, ακόμη σε Λουξεμβούργο, Αυστρία, Ιρλανδία, Σλοβακία, Σλοβενία και τις 3 βαλτικές χώρες, ενώ στην Ολλανδία ανταλλαγή για το φιορίνι θα γίνεται μέχρι 1/1/2032.

Σε άλλες χώρες όπως Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία, όσοι έχουν στα χέρια τους παλιά εθνικά νομίσματα δεν μπορούν πλέον να τα ανταλλάξουν με ευρώ. Γαλλικό φράγκο, ισπανική πεσέτα, ιταλική λιρέτα, όπως και η δραχμή δεν έχουν ανταλλακτική αξία πλέον. Πολλοί όμως από τους ιδιοκτήτες αυτών των εθνικών νομισμάτων, τα κράτησαν ποντάροντας στο ότι μελλοντικά θα αποκτήσουν αξία πολύ μεγαλύτερη, πολλαπλάσια της ονομαστικής τους, σε δημοπρασίες.

Η χώρα μας μάλιστα, βρίσκεται αρκετά ψηλά ανάμεσα στις χώρες με “άχρηστα” εθνικά νομίσματα της Ευρωζώνης, συγκεντρώνοντας σχεδόν το 10% του συνόλου τους: πρώτη η Ισπανία, με άχρηστα χαρτονομίσματα και κέρματα συνολικής αξίας 1,6 δισ. ευρώ, δεύτερη η Ιταλία με 1,2 δισ., τρίτη η Γαλλία με 726 εκατ. και τέταρτη η Ελλάδα με τα 478 εκατ. ευρώ. Εξ αυτών 237,9 εκατ. σε χαρτονομίσματα και 240 εκατ. κέρματα.

Η σειρά “Ευρώπη” και το τέλος του 500άρικου
Σήμερα στα χέρια μας κυκλοφορούν χαρτονομίσματα δυο σειρών εκδόσεων. Η πρώτη σειρά περιέχει τα τραπεζογραμμάτια των 5,10, 20, 50, 100, 200 και 500 ευρώ. Η δεύτερη αποκαλείται σειρά “Ευρώπη“, καθώς τα τραπεζογραμμάτια περιλαμβάνουν προσωπογραφία της Ευρώπης, μορφής της ελληνικής μυθολογίας. Κάτι που προσθέτει ανθρώπινο στοιχείο στα τραπεζογραμμάτια, σηματοδοτώντας επιπλέον την προέλευση του ονόματος της ηπείρου μας.

Δεν υπάρχουν σε αυτήν, χαρτονομίσματα των 500 ευρώ, η έκδοση των οποίων διεκόπη το 2016. Τότε η ΕΚΤ αποφάσισε να σταματήσει την έκδοση του υψηλότερης αξίας τραπεζογραμματίου του ευρώ, καθώς είχε αποδειχθεί ότι χρησιμοποιείτο πλειστάκις για εγκληματικές πράξεις, όπως η χρηματοδότηση τρομοκρατικών οργανώσεων, η φοροδιαφυγή και η αδήλωτη εργασία. Τούτο, καθώς η αποθήκευσή τους είναι ιδιαίτερα εύκολη, καθώς υπολογίζεται ότι 1 εκατ. ευρώ σε χαρτονομίσματα των 500, ζυγίζει λίγο περισσότερο από 2 κιλά, ενώ το ίδιο ποσό σε χαρτονομίσματα των 100 ευρώ ζυγίζει περισσότερο από 10 κιλά.

Ωστόσο, τα 500ευρα εξακολουθούν να αποτελούν νόμιμο χρήμα και γίνονται δεκτά από όλες τις τράπεζες του Ευρωσυστήματος για απεριόριστο χρονικό διάστημα. Από την άλλη, η προφανής έλλειψή τους από τις συναλλαγές τα έχει καταστήσει δημοφιλής στις συλλεκτικές αγορές, ακόμα και σε πλατφόρμες όπως e-bay κ.α.. Η σειρά “Ευρώπη” περιλαμβάνει χαρακτηριστικά ασφαλείας που καθιστούν την παραχάραξη ακόμη δυσκολότερη σε σχέση με την πρώτη σειρά.

Η Μαδρίτη
Έχει επίσης, ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα, το γεγονός ότι το όνομα του νομίσματος εξαρχής εκτός από τα λατινικά (EURO) γράφεται και στα ελληνικά (ΕΥΡΩ) στοιχεία, τόσο στα χαρτονομίσματα όσο και στα κέρματα. Αυτό που πολύ λίγοι γνωρίζουν είναι ότι η απόφαση για την αναγραφή του ευρώ και με ελληνικά στοιχεία στα νέα νομίσματα και χαρτονομίσματα ελήφθη σε ανύποπτο χρόνο, στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ του Δεκεμβρίου του 1995 στη Μαδρίτη.
Και αυτό που γνωρίζουν ελάχιστοι είναι πως αποτέλεσε ένα “δώρο” στην Ελλάδα του τότε καγκελαρίου Χέλμουτ Κολ, μαζί με τις ευχές του για ανάρρωση στον νοσηλευόμενο στο Ωνάσειο Ανδρέα Παπανδρέου. Με τη “διαπραγμάτευση” να γίνεται στα γερμανικά, έξω από τις… τουαλέτες του Συνεδριακού Κέντρου της Μαδρίτης όπου διεξαγόταν η Σύνοδος, μεταξύ του Κολ και του Α. Τσοχατζόπουλου που αναπλήρωνε τον ασθενή Έλληνα πρωθυπουργό.

Με “EURO” και “ΕΥΡΩ” πορεύτηκαν οι χώρες της Ευρωζώνης έως και το 2007. Από τη στιγμή όμως, που εκείνη τη χρονιά μπήκε στην ΕΕ η Βουλγαρία, προστέθηκε η αναγραφή του και με κυριλλικά στοιχεία: EBPO.

Γερμανοί και άλλοι επιμένουν
Παρότι οι συναλλαγές με μετρητά διαρκώς μειώνονται παντού στην Ευρωζώνη υπέρ των ηλεκτρονικών και του πλαστικού χρήματος, οι ποσότητες ρευστού που κυκλοφορούν παραμένουν τεράστιες, αν και μειωμένες από 72% σε 59% την τελευταία 3ετία Στη Γερμανία π.χ. εκτιμάται πως περίπου το 60% των συναλλαγών γίνονται σε μετρητά.

Ως εκ τούτου, κάθε χρόνο η ΕΚΤ αναθέτει σε χώρες-μέλη της να τυπώνουν νέα χαρτονομίσματα για τις ανάγκες των συναλλαγών σε μετρητά. Στην Ελλάδα, μαζί με την Ισπανία, ανατέθηκε τη χρονιά που φεύγει, η εκτύπωση του συνόλου των νέων χαρτονομισμάτων των 5 ευρώ για όλες τις χώρες της Ευρωζώνης, ήτοι 313,8 εκατομμυρίων “τεμαχίων”.

Μέσα στο 2024 θα έχει ολοκληρωθεί η έκδοση 3,53 δισ. τραπεζογραμματίων, συνολικής αξίας 179,6 δισεκατομμυρίων ευρώ, 11% περισσότερα από πέρυσι, όπου τυπώθηκαν 3,14 δισ. χαρτονομίσματα.